Alweer 5 jaar geleden mocht Richard de Mos als wethouder tijdens de  #dodenherdenking in de Prinses Julianakerk, vlakbij het Tesselseplein, een toespraak houden. Met overtuiging, opdat wij nooit vergeten. Natuurlijk is hij vanavond om 20:00 uur 2 minuten stil om alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog waardig te herdenken. U ook?

Wie goed kijkt, kan ze zien.
De sporen van de Tweede Wereldoorlog.
Ook na bijna 75 jaar.

Want onze stad is zwaar getroffen in de jaren 1940-1945. Natuurlijk, de schade is hersteld, vaak al lang geleden. De ruïnes opgeruimd, de kaalgeslagen plekken opnieuw bebouwd. Onze stad ligt er heel mooi bij.

En toch kun je nog steeds zien welke drama’s zich hier hebben afgespeeld, zo’n driekwart eeuw geleden.

Als je tenminste op de hoogte bent van die geschiedenis. En het verhaal kent.

Het verhaal hoe Nederland bezet werd door een misdadig regime.

Hoe het licht van de vrijheid doofde en de bevolking was overgeleverd aan onderdrukking en oorlogsgeweld.
En juist daarom is het zo belangrijk om hier vandaag bijeen te zijn. Om samen de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te herdenken.

Hier in Duindorp, waarvan de bewoners van huis en haard werden verdreven. Om pas na jaren weer te kunnen terugkeren. Dat er vandaag ook weer veel kinderen aanwezig zijn, doet me goed.

Want we moeten de verhalen van de Tweede Wereldoorlog doorvertellen aan de volgende generaties. Juist nu er steeds minder ooggetuigen in leven zijn.

Ruim 15.000 inwoners van onze stad kwamen om in de jaren 1940-1945.

Ze woonden overal.
Ook hier in Duindorp.

Mensen als de twee broers Cor en Willem den Heijer. Duindorpers van het eerste uur. Begin jaren twintig waren zij met hun ouders hierheen gekomen. Hier groeiden ze op, in de Zeezwaluwstraat.

Voor Cor en Willem slaat het noodlot betrekkelijk laat in de oorlog toe.
In de nacht van maandag 21 op dinsdag 22 november 1944 is er een grote razzia voor de arbeidsinzet. In drie dagen tijd worden zo’n 8.000 Haagse mannen gevangen genomen. Onder hen zijn ook Cor en Willem den Heijer. Ze komen uiteindelijk terecht in het Duitse plaatsje Leeden, niet ver van Osnabrück. Tijdens een geallieerde luchtaanval op 8 februari 1945 verliezen zij daar allebei het leven. Als Willems vrouw Dien ruim drie maanden later bevalt van hun tweede kind, weet ze nog altijd niets van het lot van haar man.

Het verhaal van Den Haag in de Tweede Wereldoorlog is óók het verhaal van de massamoord op de Joodse gemeenschap.

De grootste na die van Amsterdam.
Ruim 12.000 Joodse Hagenaars werden daar het slachtoffer van.

Een van hen was Lena Levie.
Veel weten we niet van haar.
Ze werd geboren in 1921 en haar vader Mozes was pluimveehandelaar.

Van november 1937 tot oktober 1941 woonde Lena hier, aan het Tesselseplein 19. Waar ze daarna verbleef, is onbekend. Misschien heeft ze geprobeerd om zich schuil te houden.

Maar ook Lena ontkwam niet aan de rassenwaan van de nazi’s.
Op 29 mei 1943 komt zij aan in Westerbork, het doorgangskamp in Drenthe. Ruim een week later hoort Lena haar naam afroepen. Het is dan dinsdag 8 juni 1943, heel vroeg in de ochtend. Die dag vertrekt het grootste transport dat Westerbork ooit verlaten heeft: 3.017 mensen. Er zijn zo’n 1.300 kinderen aan boord: het is het beruchte Kindertransport naar Sobibor.

Drie dagen later, na een verschrikkelijke reis in goederenwagons, worden al die mannen, vrouwen en kinderen in enkele uren vermoord.
Ook Lena Levie.

Het zijn verhalen waar je stil van wordt.
En je telkens weer afvraagt hoe het toch in hemelsnaam zover heeft kunnen komen.
Wij mogen die vreselijke jaren nooit vergeten. Niet alleen uit respect voor de slachtoffers.
Maar ook als waarschuwing voor de toekomst.

De vrede en vrijheid die wij mogen genieten, zijn geen vanzelfsprekendheid. Die moeten we koesteren en verdedigen. Elke dag opnieuw.


Foto Dick Teske