In De Telegraaf van afgelopen zaterdag stond een ronduit verontrustend bericht: nog maar zes procent van de Nederlanders heeft vertrouwen in de politiek. U leest het goed, zes procent.
Voor ons is dat reden tot grote zorg. Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen ging in Den Haag nog slechts 43 procent van de kiesgerechtigden naar de stembus. In bijvoorbeeld het Laakkwartier was dat nog geen 23 procent.
Het enorme wantrouwen in de politiek is structureel en het groeit als mensen denken dat hun stem toch nauwelijks of geen verschil maakt. Zo wonnen wij de vorige verkiezingen, maar werden desondanks uitgesloten van het stadsbestuur. Veel van onze kiezers voelden zich compleet genegeerd. En wie zich niet gehoord voelt, haakt uiteindelijk af. Zo ontstaat een vicieuze cirkel van weer een lagere opkomst en nog minder vertrouwen, vaak zelfs ronduit wantrouwen.
Het is de hoogste tijd voor fundamentele verandering. We dienen het stemproces te moderniseren. Verkiezingen moeten eenvoudiger en toegankelijker. Waarom kunnen we onze belastinggegevens, medische dossiers en toeslagen wél digitaal regelen, maar mogen we anno 2025 nog steeds niet online stemmen?
Met een goed beveiligd digitaal stemsysteem – dat anonimiteit garandeert – maken we stemmen makkelijker. Gewoon vanaf je telefoon, tablet of laptop. Uiteraard blijven de stembureaus bestaan voor wie liever fysiek stemt.
De tegenstanders horen we al in koor roepen: “Digitaal stemmen is niet waterdicht, er kan gefraudeerd worden.” Maar laten we eerlijk zijn, het huidige systeem is óók zeker niet waterdicht. Zo stond een bekende van ons op een kandidatenlijst bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Hij stemde op zichzelf. Zijn vrouw, ouders en broer stemden ook op hem, allemaal in hetzelfde stembureau. Toch: nul stemmen op zijn naam, op die locatie. De stemmen worden weliswaar door meerdere mensen gecontroleerd, maar uiteindelijk ingevoerd door één persoon. Wij stellen niet dat er bewust wordt gefraudeerd, maar het laat wel zien: waar mensen werken, worden fouten gemaakt. Het huidige systeem is niet waterdicht en zeker niet heilig.
Wat ons het meest zorgen baart, is het steeds zwakkere mandaat van het bestuur als gevolg van alsmaar lagere opkomsten, zeker op lokaal niveau. Daarbij komt nog dat één kiezersgroep bovenmatig opkomt: de theoretisch opgeleiden, die zich vaak nog herkennen in het systeem, veelal GroenLinksers en D66’ers. Anderen haken af. Dat maakt, zeker bij gemeenteraadsverkiezingen in de grote steden, de verkiezingsuitslagen vertekend.
Wat als straks nog maar 30 of 20 procent van de kiezers naar de stembus gaat in steden als Den Haag? Wanneer trekken we een grens? Wanneer zeggen we: “Zo kan het niet langer”?
Het is wat ons betreft tijd voor radicale vernieuwing van ons kiessysteem: onder meer digitaal stemmen, bindende referenda en een gekozen burgemeester. Dat kan het vertrouwen in de politiek enigszins terugbrengen. Ga mee met de tijd. We leven niet meer in 1848.
Doen we dat niet en laten we alles zoals het was, dan moet niemand verbaasd zijn als De Telegraaf over een aantal jaren bericht dat het vertrouwen van de kiezers in de politiek is gedaald tot nul procent.
Richard de Mos, fractievoorzitter en lijsttrekker Hart voor Den Haag
Coen Bom, campagneleider Hart voor Den Haag